Iran

opracowała Maryla Zielińska
12 sierpnia, czwartek [~80 km]

Trasa: Meghri – Agarak – granica AM/IR na moście przez rzekę Araks (12.6) – Siyah Rud (35) – Ahmad Abad (51.4) – Marazad (58.5) – Dżolfa (80)
asfalt
[w dół ~ 300 m do granicy, wzdłuż doliny rzeki Aras]
Nocleg:
Telefony:

Agarak
Stacjonują tu wojska ormiańskie i rosyjskie by strzec granicy z Iranem. Całodobowe przejście graniczne. Po ormiańskiej stronie można wymienić pieniądze w banku, są budki z jedzeniem. Za rzeką widać już minarety Nour Duzu (Noordoz, Noghdoz, Norduz) i mieszkańców wioski. Lepiej nie robić zdjęć.

Araks (Arpa, pers. ارس, orm. Արաքս, tur. Araz)
Rzeka w Turcji, Armenii, Iranie i Azerbejdżanie (Zakaukazie), w środkowym biegu wyznacza granicę, płynie malowniczym kanionem. Długość – 1072 km, powierzchnia zlewni – 102 tys. km². Źródła w Turcji na Wyżynie Armeńskiej. Uchodzi do Kury jako prawobrzeżny dopływ. Od powodzi 1897 ma także ujście na terenie Azerbejdżanu do Morza Kaspijskiego (skanalizowane od 1909). Wykorzystywana do nawadniania. W pobliżu miasta Nachiczewan znajduje się zespół hydrotechniczny. Nad Araksem leżało niegdyś miasto Artaszat, stolica starożytnej Armenii (od II w. p.n.e. do 1. poł. V w. n.e.), znaczący ośrodek rzemiosła i kultury hellenistycznej. Legenda głosi, że w dolinie Araksu znajdował się ogród Edenu, to biblijna rzeka Gichon.
Nazwa prehistorycznej kultury kuro-arakskiej wzięła się od Araksu i Kury. Według wierzeń ormiańskich nazwa rzeki pochodzi od Arasta – wnuka legendarnego patriarchy Haika.

Po przejechaniu granicy znajdziemy się na północno-zachodnim krańcu rezerwatu przyrody Kiamaky, ustanowionym w 1975 (957 km2), który znajduje się w prowincji Wschodni Azerbejdżan.

Siyah Rud (سیه of رود)
N38 52, E46 01
Mało atrakcyjne miasteczko (na wysokości 823 m). Rolnicy produkują tu surowy jedwab dla tkaczy w Osk. Bardzo chętnie pokazują jak to się robi, proces obróbki przypada na maj i czerwiec. Na wschodniej granicy miasta funkcjonuje przygraniczny bazar. Ma tu powstać most i przechodzić rurociąg gazu do Armenii.

Ahmadabad
Żeby zobaczyć tę wioskę, trzeba skręcić i nadłożyć ok. 500 m od głównej drogi w stronę rzeki. Można tu obejrzeć charakterystyczne domki z gliny i kamieni.

Zamek Javer
Tuż za Marazakand można zobaczyć sinusoidalną mur zamku wznoszący się na skalistym zboczu.

Ilandag (2415 m)
W połowie drogi między Siyah Rud a Dżolfą powinniśmy zobaczyć górę Ilandag w pobliżu Nachiczewanu. Legenda głosi, że Noe o tę górę uszkodził arkę, wpasowując się w przełęcz, potem dopiero osiadł na Araracie.

Dżolfa (Dżulfa, جلفا)
Przygraniczne, ruchliwe miasteczko oddzielone Araksem od północnego sąsiada i imiennika – Julfy (Culfa) w azerbejdżańskim Nachiczewaniu. Do końca XV w. skupiało największą liczbę Ormian, znanych rzemieślników. Na tyle znakomitych, że w 1604 szach Abbas porwał wielu do Isfahanu, by mu wybudowali nową stolicę, a raczej ożywili gospodarkę i handel w istniejącej mieściny. Do dziś jest tam ormiańska dzielnica.
Centrum dzisiejszej Dżolfy to pl. Ashura, w jego okolicy znajduje się posterunek dla azerskich imigrantów, można tu wymienić pieniądze i skorzystać z kafejki internetowej No Avaran (ul. Vilaete-Fagih, obok pl. Ashura; 6000 IR/h, 9-14, 16-20 sobota – czwartek).
Znajduje się tu wiele szkół, także wyższych. Mieszkańcy pracują w usługach, administracji, transporcie, cle, bankach, ubezpieczeniach, handlu, okoliczna ludność trudni się rolnictwem. Do upadku ZSRR import i eksport irański do i ze Związku, Europy Wschodniej, Skandynawii przechodził przez Dżolfę, wykorzystując także linię kolejową. Późniejsze konflikty ormiańsko-azerskie jeszcze bardziej osłabiły tę funkcję miasta.
Do zobaczenia zniszczony młyn wodny z wodospadem. Pozostałe zabytki znajdują się na zachód od miasta.

13 sierpnia, piątek [~65 km]

Trasa: Dżolfa – skręt do klasztoru św. Stefana (18.5) – do klasztoru św. Stefana (~2 km) – Sadd-e-Aras (35) – Qezel Qeshlaq (45) – Qeyqach (65)

asfalt

Nocleg:
Telefony:

Na azerskim brzegu rzeki, 7 km na zachód od Dżolfy, resztki grobowca i zburzony most są jedynymi znakami starożytnej Dżolfy (widać je z miejsca nieopodal posterunku policyjnego).

Około 1 km dalej na zachód malowniczy kanion czerwonych skał, w którym znajdują się ruiny Karawanseraju (na północ od drogi), i ok. 400 m dalej na południe ładna kapica Pasterza.

Klasztor św. Stefana
GPS N38 58 44.0 E45 28 24.0
Fortyfikowany ormiański klasztor średniowieczny 17 km od Dżolfy, w kanionie rzeki Aras, pięknie położony wśród skał. Wraz z dwoma innymi podobnymi obiektami w tym rejonie Iranu (klasztor św. Tadeusza, kaplica z Dzordzor) jest wpisany na listę UNESCO. Przykłady wyjątkowej wartości ormiańskiej tradycji architektonicznej i ornamentyki. Klasztory noszą ślady wpływów innych kultur regionu, w szczególności bizantyjskiej, prawosławnej i perskiej. Usytuowane na południowo-wschodnim krańcu zasięgu kultury ormiańskiej, stały się ważnymi ośrodkami jej promieniowania. Dziś pozostają ostatnimi reprezentantami tej kultury w regionie, zachowanymi w dużym stopniu w integralnej i autentycznej postaci. Jako miejsca pielgrzymek, są także żywymi świadkami trwającej wieki ormiańskiej tradycji religijnej.
Uważa się, że św. Bartłomiej mógł ufundować tu kościół już w 62 r., a ormiański król Aszot zbudować na jego miejscu kościół i klasztor w IX w. Najstarsze obiekty, które dziś można zobaczyć, pochodzą z XIV w., większość z XVI w., były rekonstruowane po trzęsieniach ziemi. (Kalisa Darreh Sham, wejście 3000 IR, czynne do zmroku)

Wszystkie te miejsca do zwiedzenia znajdują się na północnym skraju jednego z najstarszych obszarów chronionych Iranu (od 1965) – Marakan – bogatego w różnorodne gatunki roślin i zwierząt.

14 sierpnia, sobota [~71 km]

Trasa: Qeyqach – Poldasht (19) – Moradlooy Sefli (28) – Moradlooy Oliea (31) – Eshq Abad (34) – Yowlgaldi (Yowlā Galdī), junction with main road (40) – Falaj Ajm (51.3) – Maku (71)

asfalt

Nocleg:
Telefony:

Poldasht (پلدشت)
GPS N39 20 58 E45 04 12
Nazwa w języku perskim oznacza „orne pole obok mostu”. Przygraniczne miasto przy zaporze na rzece Aras. W 2006 r. miało 8,584 mieszkańców.

Maku (azer. Makı, pers. ماکو, kur. Mako)
GPS N39 17 E44 28
Miasto 22 km od granicy z Turcją, na wysokości 1634 m, przecina je rzeka Zangmar. W 2006 – 41,865 mieszkańców, mówiących głównie po azersku i kurdyjsku.
Był to stolica chanatu Kangarli, jednego z wielu małych chanatów o ograniczonej samodzielności, które powstały po rozpadzie imperium Safawidów w XVII w. W połowie XIX w. w tutejszej twierdzy Mah-Ku, usytuowanej w górach Zachodniego Azerbejdżanu (wtedy daleko od wszelkich miast), na polecenie króla więziono przez dziewięć miesięcy kupca z Szirazu, który ogłosił się Babem – bramą do Allaha i zapowiadał nadejście „Tego, Którego Bóg objawi – Obiecanego wszystkich religii”, założyciela babizmu. W starożytności region Maku był częścią Medii Mniejszej, jego nazwa może pochodzić od perskiego słowa Madkuh „góra Medów”. Medowie byli jednym ze irańskich plemion.
Mały plac Chahara przy głównej ul. Imam to centrum współczesnego Maku. Tu mieszczą się sklepy, hotele, kafejka internetowa Dade Pardazan (8000 IR/h. 10:00-1:00).
Atrakcje:
1. Ruiny cytadeli biegną wzdłuż klifu nad miastem, prowadzą m.in. do meczetu Abu Fazi.
2. Wycieczki piesze po okolicy, najlepiej z przewodnikiem, bo łatwo bezwiednie przekroczyć granicę z Turcją.
3. W północnej części miasta wiele skałek do wspinania, nawet do 200 m.
4. Panj Cheshmeh – most na rzece Zangmar 5 km od Maku, zabytek z czasów Safawidów, umożliwiający komunikację Tabrizu i Maku z otaczającymi je terenami rolniczymi.
5. Gmach Kola Ferangi opleciony balkonami, ukryty w zaniedbanym ogrodzie za nieoznaczoną szarą bramą kliniki przy ul. Teleqani, na północ od pl. Chahara.