Bajkał

Bajkalska Pętla, czyli Irkuck – Irkuck

trasę przygotował Edvinas Kudrevičius

2-24 lipca, ~1100 km

Mapa | Mapa w Google | Trasa | Warunki uczestnictwa

○ Uczestnicy

○ Foto Hyde Park

○ Podsumowanie

Zachęcam do odwiedzenia Bajkału w najbliższe lato, to wciąż obszar pełen tajemnic. Rosyjska legenda mówi, że gdy Bóg leciał nad Syberią, jego ręce zmarzły i wypuścił wszystkie skarby, które trzymał. Najbardziej drogocennym klejnotem spośród nich był Bajkał.
Bajkał jest jeziorem we wschodniej Syberii. To największy zbiornik wody słodkiej, który zawiera 1/5 światowych zasobów (23km³), i najgłębsze na świecie jezioro, jego głębokość osiąga ponad 1,5 km (1637 m). Chociaż nie jest największym pod względem powierzchni, zajmuje obszar równy Belgii (ok. 31 500 km²). Długość – 636 km, szerokość – prawie 80 km. Lokalna ludność mówi, że stary ojciec Bajkał złości się, gdy jest nazywany jeziorem. Jego gniew objawia się jako sarma, kułtuk albo barguzin – huraganowe wiatry, które wznoszą falę na wysokość prawie 4-6 m. W 1996 roku Bajkał został wciągnięty na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Chińczycy w starożytnych kronikach nazywali to jezioro Tengis. Po turecku (także po jakucku bai kel) Bajkał znaczy „jezioro bogate”. Być może nazwa pochodzi z języka mongolskiego (bai gaal), co znaczy „bogaty ogień”. Tubylcy mówią o nim także „morze święte”, „jezioro święte” i „wody duchowe”. Po buriacku baigal-dalai znaczy „prawdziwe morze”. Najbardziej prawdopodobne, że nazwa pochodzi od Kurykanów, plemienia, które żyło na tym terenie VI-VIII wieku. Po kurykańsku Bajkał znaczyło „dużo wody”. Pierwsi rosyjscy podróżnicy używali nazwy Ewenków Łama. Z czasem zdecydowali się używać buriackiej nazwy i w miejsce litery „g” zaczęli wstawiać literę „k”.
Bajkał liczy sobie 20-25 milionów lat. Osady denne znajdują się na niebywałej głębokości i w niektórych miejscach sięgają 5 km. Występuje tu 1550 gatunków zwierząt i 1085 roślin. Ponad 1200 z nich (60% fauny i 15% flory) nie istnieje nigdzie indziej na świecie. Warto zapamiętać niektóre z nich:
a) nerpa – foka bajkalska o stalowo-szarym futrze, żyjąca 1000 km od najbliższego zbiornika wody słonej (jak one się tu dostały?!);
b) w północnej części Bajkału, na głębokości 400 m, poza źródłami ciepłej wody zostały znalezione środowiska organizmów: gąbko-pochodne grzyby, jednokomórkowce, krystaliczne skorupiaki i ryby.
Ujście jeziora, które formuje się wzdłuż źródeł Angary, i jest długie na ok. 10 km, nie zamarza zimą – nawet jeśli temperatura spada poniżej -50ºC. Zimują tu dziesiątki tysięcy kaczek, budując schronienia w zaspach. W innych miejscach Bajkału lód może mieć do 2 m grubości. W czasie wojny rosyjsko-japońskiej w 1904 roku, rosyjscy żołnierze poprowadzili po tafli linię kolejową.
Najlepszym sposobem, by zacząć poznawać Bajkał, jest odwiedzenie muzeum bajkalskiego w Irkucku, które podlega od 1993 roku Irkuckiemu Centrum Naukowemu Syberyjskiego Oddziału Rosyjskiej Akademii Nauk. Na świecie są tylko trzy muzea poświęcone wyłącznie jeziorom.
Na Bajkale znajduje się 30 wysp. Największą i jedyną zamieszkałą jest Olchon, ze stromymi górami na wschodnim brzegu. Wyspa ma 72 km długości i 15 km szerokości, 1500 mieszkańców, którzy trudnią się w większości rybołówstwem i hodowlą bydła. Tubylcy to Buriaci. Naukowcy wciąż dyskutują, czy „Olchon” tłumaczyć jako „mały” czy „suchy” las, ponieważ obydwie nazwy pasują. Wyspa ma bogate ukształtowanie terenu i jest pełna archeologicznych znalezisk. Była pierwszym miejscem nad Bajkałem, które badali rosyjscy odkrywcy w XVII w. Olchon to geograficzne, historyczne i święte centrum Bajkału, źródło wielu legend i bajek, dom wielu bajkalskich duchów. Ponad 140 obiektów archeologicznych, za najbardziej reprezentacyjny uważa się mur obronny zbudowany przez Kurykanów, który wieńczy przylądek Chorgoj, odkryty przez Jana Czerskiego.
Odwiedzimy najsłynniejszy na Olchonie przylądek Burchan (skała Szamanka), znany jako jeden z pałaców bogów niebiańskich i jedno z najbardziej świętych miejsc w Azji. Znajduje się w środkowej części zachodniego wybrzeża wyspy, w Przybajkalskim Parku Narodowym, obok osady Chużir. Ścieżka z krańca Chużiru niepostrzeżenie prowadzi na długi przylądek, zakończony stromym zboczem stykającym się z Szamanką. Dwie białe marmurowe skały, połączone obniżeniem terenu, pokryte są jasno czerwonymi porostami, podkreślającymi biel marmurowych klifów. Wąskie, wznoszące się przejście prowadzi na wschodnią stronę skały. Jaskinia znajdująca się we wschodniej części przylądka, to mała komora o wysokości 3-4 m. Jak sam Burchan była uważana za święte miejsce przez najwcześniejszych mieszkańców wyspy. Z czasem lamowie zaczęli ją używać jako buddyjskie sanktuarium.
Odwiedzimy także przylądek Choboj, który jest najbardziej na północ wysuniętym punktem wyspy Olchon. Dominuje nad nim skała, która przypomina kieł („choboj” po buriacku znaczy właśnie kieł). Widziana od strony wody ściana przylądka przypomina postać kobiety. Miejscowa ludność nazywa ją „dziewicą”. Legenda mówi, że ta kobieta poprosiła bogów o dom tak samo wygodny, jak ten, który miał jej mąż, zamieniony przez bogów w skałę. Duchy Tengri zdecydowały, że będzie ona skałą, dopóki zło i zawiść panuje między ludźmi. Przylądek znajduje się blisko najszerszego miejscu Bajkału (79,5 km), przy dobrej pogodzie można zobaczyć zarys pasma gór Uszkanich na wschodnim brzegu i półwyspie Święty Nos. To miejsce znane jest także z echa, które się odbija tu od ogromnej kamiennej płyty. Występuje tu wiele rzadkich gatunków roślin, reliktów pierwotnej przyrody. Zimą można podziwiać wspaniałe lodowe dekoracje w jaskiniach, kompozycje sopli.
Spędzimy kilka dni, podróżując wzdłuż zatoki Cziwyrkujskiej. Piaszczysto-bagienny przesmyk oddziela zatoki Cziwyrkujską i Barguzińską od skalistego przylądka Święty Nos. Zatoka otrzymała nazwę od rzeki Wielki Cziwyrkuj, która wpływa do niej w północnym końcu. Nie ma drugiej tak głębokiej i schowanej zatoki nad Bajkałem jak ta. Brzegi porasta tajga, jej podłoże pokryte jest dywanami alg; w spokojny dzień każdy ich szczegół widać na dnie, a także jak ławice ryb karmiących się nimi. Niezwykła głębokość i duża liczba słonecznych dni sprawia, że latem woda nagrzewa się do 20-22 ºC, w płytkiej południowej części zatoki może być nawet cieplejsza. W połączeniu ze wspaniałymi plażami, niektóre są piaszczyste, czyni to z zatoki bardzo atrakcyjne miejsce na letnie wakacje. Pomimo, że ludzi tu więcej z roku na rok, tajga na brzegach Cziwyrkuja służy jako bezpieczny dom dla dzikich zwierząt. W XIX wieku badacz Gustav Radde odmówił alpejskiej wspinaczki na szczyt Święty Nos pokryty tundrą, bojąc się niedźwiedzi. Dziś zwierząt tych jest niewiele i starają się nie wchodzić człowiekowi w oko.
Zatrzymamy się w stolicy Republiki Buriacji. Ułan Ude zostało założone w 1666 roku przez Kozaków jako twierdza Udinskoje. W latach 70. XVII wieku jej status został zmieniony na miasto, a nazwa na Wierchnieudińsk. Dzięki dogodnemu położeniu geograficznemu na szlakach handlowych pomiędzy Rosją, Chinami a Mongolią szybko rozwinęło się w dobrze prosperujące miasto targowe. Wkrótce stało się centrum administracyjnym regionu transsyberysjskiego, w 1934 roku przyjęło nazwę Ułan Ude. Jest położone na 5640 km kolei transsyberyjskiej, oddalone około 100 km od Bajkału, nad rzeką Ude, tam, gdzie wpływa ona do Selengi. Jest domem Buriatów, Ewenków i Rosjan. Miasto ma azjatycki klimat z racji tej mieszanki kultur i bliskości Mongolii. Mieszka tu ok. 400 000 osób.
Zanim wrócimy do Irkucka, wejdziemy na szczy Czerskiego (2090 m n.p.m.) – nie mylić z wyższą i trudniejszą górą Czerskiego – przejedziemy się starą trasą kolejową Krugłobajkałką i odwiedzimy Listwiankę. Miasteczko położone u źródeł Angary wcześniej znane jako Listwienicnoje. Nazwa wzięła się stąd, że wokół rośnie wiele modrzewi. Angara jest jedyną rzeką wypływającą z Bajkału, posiada rozległe źródła – ok. 1 km szerokości. Ponieważ płynie w dół, wygląda jakby rzeka spadała do dziury o długości 3,5 m. To rodzaj progu, który kontroluje ilość wypływającej wody. Ponieważ ten teren nie zamarza, stał się miejscem zimowania dla zwierząt, co odnotowano już w 1772 roku.

Dodatkowe informacje: